MA THAI


                                             1

Trận chiến trên cao điểm năm mười sáu (516) đã im tiếng súng từ lâu. Bây giờ nơi đây đang chìm vào sự tĩnh lặng, một sự tĩnh lặng đến rợn người. Ánh trăng khuya từ trên cao chiếu xuống, soi rõ những tử thi của cà hai phía đang nằm lăn lóc ngổn ngang trên mặt đất chưa được dọn đi, khiến cho khung cảnh càng thêm vẻ thê lương. Trên mảnh đất tưởng như chỉ còn lại toàn là sự chết chóc, thực ra vẫn còn có người đang sống. Đúng ra chỉ còn lại một người lính đang hấp hối. Mãi anh vẫn không sao thoát đi được, giữa sự đau đớn tột cùng về thể xác, trong sự mê ảo của cơn hấp hối, những ý nghĩ của anh vẫn bay về làng quê. Nơi ấy có mẹ anh, vợ anh, hai người thân yêu nhất của anh đang ngóng chờ tin tức của anh, vẫn đang mong mỏi anh về… Ngày đi anh hứa với họ nhất định sẽ trở về, đã gần bốn năm rồi còn gì… anh bỗng thấy mình trôi dạt về phía… tít mù tắp…

…Anh chạy… anh chạy không ngừng nghỉ… qua không biết bao nhiêu đường đất mới về đến quê nhà. Gần đến đầu làng anh mới chậm bước lại, cổng làng anh kia rồi. Đây là cây đa đầu làng, nơi những ngày bé thơ anh vẫn thường ra ngóng mẹ mỗi lần bà đi chợ huyện về. Ánh trăng trên cao soi rõ con đường làng vẫn khấp khểnh ổ gà, ổ trâu như ngày anh ra đi. Kia là cánh đồng Lân mà những ngày còn nhỏ anh đã cùng bạn bè cùng lứa chăn trâu cắt cỏ và bày đủ trò phá phách. Đây là ngôi đền lớn của làng, thờ vị thần nào anh cũng không nhớ rõ nữa. Bên mé trái này gần như đối diện với ngôi đền là Văn chỉ, niềm tự hào của dân làng, đây cũng chính là nơi anh và “cô ấy” lần đầu tiên hò hẹn… Đã gần đến nghà anh, không biết cô ấy còn thức hay ngủ… Ngõ nhà anh kia rồi…

                                            2

Nước mắt chảy tràn xuống gối, Hiên đưa tay xoa nhẹ bụng. Cái bụng mang thai hơn tám tháng đã trở nên kềnh càng. Dòng nước mắt lặng lẽ trở thành tiếng nức nở.
- Con ơi, ngày mai người ta sẽ đến báo tử và làm lễ truy điệu cho cha con. Tội nghiệp con tôi, chưa ra đời mà đã chịu cảnh mồ côi…

                                     * * *

Đang chập chòn, Hiên bỗng mở bừng mắt, cô vừa mơ thấy Dũng, thấy anh đang chạỵ về phía cô… Sống lưng Hiên bỗng lạnh buốt nhưng đầu lại lóe sáng… Cô linh cảm đêm nay Dũng sẽ về…
...Trằn trọc, vật vã, dỗ dành lại giấc ngủ mãi mà không được, Hiên trở dậy, với lấy chiếc áo bông, khoác vào mình rồi mở cửa bước ra ngoài….
Đêm khuya. Trời rét. Sáng trăng suông. Hiên khép chặt tà áo bông, lặng lẽ và chầm chậm bước trong vườn. Nhũng tưởng ra ngoài cho vơi bớt nỗi nhớ, không ngờ nó lại lám cho cô thêm gia diết nhớ chồng. Trên mỗi tấc đất, trong mỗi cái cây của mảnh vườn vừa là đất ở vừa là đất năm phần trăm (5%) dưới chân cô đang bước có chỗ náo mà không có những dấu vết, những kỷ niệm về Dũng: đây là hai gốc cam anh đã lên tận bố hạ mang về, đây là hai gốc nhãn mà một người bạn thân của anh đã lặn lội mang từ Hưng Yên vào ngày anh sắp đi bộ đội. Cam thì đã có trái từ năm trước, nhãn thì năm nay mới có những quả bói đầu tiên… Hiên dừng lại bên bờ cái giếng nước mà cách ngày lên đường chỉ nửa tháng Dũng và hai người bạn đã hì hục vùa đào vừa xây suốt mấy ngaỳ mới xong
- Để em và mẹ khỏi đi gánh nước xa!- Anh nói thế.
“Cái anh chàng Bí thư đoàn xã này không chỉ thương vợ, thương mẹ mà còn khỏe ra phết…”. Nghĩ đến chữ “khỏe” hai má Hiên bỗng nóng rực lên trong đêm đõng lạnh giá “nhất là trong chuyện ấy...”, mắt cô như mờ đi trở nên mơ màng khao khát. Cô có cảm giác như đang ở trong vòng tay ôm xiết của Dũng trong những lần hoan lạc cùng chồng. Lấy nhau mới đươc gần bốn tháng, vừa mới kịp bén hơi chồng thì Dũng phải ra đi, từ bấy đến nay đã gần bốn năm rồi còn gì. Hơn một ngàn ngày cũng là hơn một ngàn đêm trôi qua, không đêm nào cô không khóc. Cô nhớ thương khao khát, khao khát hơi chồng, khao khát được vuốt ve âu yếm, khao khát ái ân… Có ai hiểu cho nỗi khổ của người đàn bà đang tuổi thanh xuân hừng hực yêu đương, có chồng mà phải xa chồng trong những đêm đông lãnh lẽo? Không chỉ một lần cô phải cắn chặt răng vào thành giường để đè nén nỗi ham muốn hừng hực bốc lên trong người… Hiên đưa mắt ngó mông ra đường như đang chờ đợi điều gì…Bỗng cô như bị điện giật, một bóng hình quen thuộc đang từ phía đường cái bước về phía ngõ nhà. “Dũng! Không lẽ linh nghiệm đến vậy sao?...” Hiên kêu lên trong đầu rồi cuống quýt chạy ra ngõ. Dũng thật, cô mở cửa và lao vào lòng chông, nước mắt như mưa mà không nói được một lời nào. Dũng cũng ôm chặt vợ lặng im. Thật lau, Dũng đưa tay vuốt lại mái Hiên và nhẹ nhàng bảo:
- Nín đi em, anh cũng nhớ em lắm. thôi, mình vào nhà đi em.
Hiên giật mình, chợt nhớ ra từ nãy tới giờ cả hai vợ chồng còn đang đứng ngoài ngõ. Cô bẽn lẽn:
- Mừng quá, em quên mất! - Cô líu ríu đưa chồng vào nhà…
Hiên nói:
- Anh nằm giường nghỉ một lát đi, để em nấu chút gì cho anh ăn.
- Thôi đi em, mình không có nhiều thời gian đâu. Để anh lên nhà chào mẹ đã…
- Mẹ sang gì Tiền từ chiều, sáng mai mới nề, bên đó hôm nay có đám giỗ…-
Chợt như nhớ ra, Hiên thất sắc - Mà anh nói mình không có nhiều thời gian là sao, bao giờ anh phải đi?
- Trong đêm nay anh đã phãi ra đi rôi.
Hiên vụt ôm chặt lấy chông, cô kêu lên:
- Không…không…Em không cho anh đi đâu.
Dũng cười buồn:
- Chuyện quân sự mà em, đâu phài mình muốn là được.
Trầm ngâm một chút, anh nói tiêp:
-Lần này được theo các anh ra Bắc công tác, rồi phải trở vào ngay. Nhưng anh nhớ em quá, trốn về chốc lát, phải quay trở lại ngay cho kịp giờ xuất phát của anh em…

… Họ lao vào nhau, háo hức cuông nhiệt, đam mê như những ngày đầu về với nhau. “Mình thật xấu xa…” , Hiên thoáng nghĩ thế khi lần đầu tiên cảm thấy hài lòng vì sự vắng mặt của mẹ chồng, nhưng chỉ thoáng rôi rồi cô lại quay trở lại ngay với nỗi háo hức đam mê chỉ có một lần của mình… Hiên ôm xiết lưng chồng, cô nói giong run rẩy trong hơi thở dồn dập, hổn hển:
- Anh ơi!... Em muốn có một đứa con…
Không hiểu sao, lúc ấy Hiên như thoáng thấy một màu đen lướt qua trên mặt Dũng. Nhưng chỉ thoáng chớp mắt thôi, Dũng nói:
- Được em ạ! Anh sẽ cho em… Nhất định em sẽ có một đứa con…

Hiên càng ôm xiết Dũng trong vòng tay…

Sự đam mê nào rồi cũng có hồi kết thúc. Tan cuộc mây mưa, Hiên lập tức rơi vào giấc ngủ mê mệt, trên gương mặt vẫn đọng lại nét rạng rỡ của sự thỏa mãn…
- Hiên ơi, vẫn còn ngủ, chưa dậy à, con?
Nghe tiếng mẹ chồng âu yếm gọi ngoài ngõ, Hioen6 mới giật mình tỉnh giấc. Dũng đã đi từ bao giờ, chăn màn vẫn bừa bộn trên giương. Nhìn lại cơ thể trần truồng không một mảnh vải của mình, Hiên chợt đỏ mặt, khi nhớ lại đêm qua. “Chắc anh ấy sợ mình khóc lóc ngăn cản khó từ biệt nên đã lén ra đi mà không thức mình dậy…”. cô vừa nghĩ bụng vừa lên tiếng nói với ra ngoài ngõ:
- Mẹ chờ con một chút.
Hiên mở ngõ, mẹ chồng cô vừa vào sân đã vừa nhìn nét đang rạng ngời của cô vừa hỏi, giọng cực kỳ âu yếm:
- Thằng Dũng về đêm qua, hai đứa con hạnh phúc chứ?
“  Thế mà bảo với mình là không còn thời gian, nhưng như thế mới đúng với tính cách của anh ấy…”, Hiên thoáng nghĩ. Mặt cô đỏ bừng, trong khi mắt thì tròn lên hỏi mẹ chồng:
- Thế anh ấy cũng sang bên gì Tiền chào mẹ à?
Bà Dũng kể:
- Lúc gần sáng mẹ mở cửa ra ngoài đi tiểu, khi trở vào gần đến giường, chợt tháy một cơn gió lạnh từ ngoài lùa tới, Nghĩ rằng mình quên chốt cửa, mẹ quay trở lại, quả nhiên cửa mở. Bất đồ mẹ thấy thằng Dũng từ ngoài bước vào, ba lô đeo trên lưng. Mừng quá mẹ chỉ còn biết ôm lấy nó mà khóc. Khi tỉnh trí lại mẹ định gọi nhà gì Tiền dậy thì nó không cho, nói:

- Con vừa về nhà, chỉ có Hiên ở nhà một mình. Nghe nói mẹ sang bên này, nên tuy thời gian gấp lắm, phải đi ngay con cũng cố sang chào mẹ. Vì lần này đi không biết bao giờ mới lại vê được… Nói xong nó ôm choàng lấy mẹ thật chặt rồi quay trở ra đi ngay, thật nhanh. Mẹ lập cập chạy đuổi theo mà không kịp. Từ lúc đó đến sáng mẹ chỉ nằm khóc một mình…
Giọng bà Dũng chợt trở nên băn khoăn, lo lắng:
Con có thấy vết thương trên cổ thằng Dũng không?
- Có mẹ ạ! vết thương còn mới lắm, thoạt nhìn tương như còn rớm máu. Con có hỏi thì anh ấy bảo bị thương trong trận vừa rồi ở trong ấy. Có thế thôi, anh ấy chẳng nói gì thêm mà con cũng chưa kịp hỏi kỹ...
= Lạy trời, lạy phật! cũng cón may.
Hiên lấy tờ lịch ngày hôm ấy, gấp lại và cất vào cuốn sổ công tác…
Gần một tháng sau, Hiên mừng rỡ thì thầm với mẹ chồng:
- Mẹ ạ! Con thấy tắt kinh đã gần nửa tháng nay rồi.
Bà Dũng mừng quýnh, rối rít:

- Thật à… Thật à… Có thật không con?
- Thật mẹ ạ! Kinh nguyệt của con đều lắm, tháng này đã qua kỳ kinh hơn mưới ngày rồi mà không thấy lại.
- Lạy trời lạy phật, thằng Dũng đã để lại một giọt máu cho mẹ con mình, trai gài gì cũng được. Cố mà giữ gìn nha con…
Những ngày sau đó niềm hạnh phúc và vui sướng cứ lồ lộ ra trên nét mặt Hiên, không giấu được, đến nỗi có lần mấy đứa con gái xúm vào trêu chị:
- Bà chị em dạo này trông hạnh phúc quá, mặt cứ tươi hơn hớn. Anh Dũng em về hay sao ấy?
Mắt Hiên sáng ngời lên, cô cười nửa đùa nửa thật:
- Ư! Dũng về đấy, có sao không?...
Mấy đứa con gái cười xòa, coi đó là một lời nói đùa, rồi thôi. Nhưng cũng có đứa tinh ý, chúng xì xào với nhau:
 Hình như chị Hiên có gì thật chúng mày ạ!
Người đầu tiên biết Hiên có thai là Hằng, bạn gái thân nhất của cô. Trong một lần ngồi chơi với Hằng, tự nhiên Hiên thấy chóng mặt buồn nôn, cô chạy vội ra ngoài. Hằng chạy theo:
- Mày sao thế, trúng gió á?
- Không, tao có thai.
Hà ngạc nhiên đến trợn tròn mắt:
- Có thai, mà với ai?
Hiên trừng mắt nhìn Hà, gắt:
- Cái con này, thì với Dũng chứ với ai.
- Với Dũng? Mà Dũng về bao giờ?

- Cách Đây hơn một tháng, Dũng về được vài tiếng đồng hồ rồi đi ngay trong đêm…
- Cái con này, giỏi dấu nhỉ, mà từ đó tới giờ sao tao cũng không nghe bác nói gì cà?
Hiên kể cho Hà nghe trường hợp Dũng về đêm ấy, rồi cô nói:
- Hai mẹ con tao định im lặn chờ xem có “kết quả” gì không rồi hẵng hay, nếu không có thì im luôn kẻo mọi người hỏi tới hỏi lui thêm xấu hổ và khó xử. Nhưng đến bây giờ thì tao lại không biết nói thế nào cho mọi người hiểu.
- Thì mày cứ nói như đã kể như đã kể cho tao nhe là được.
- Chẳng lẽ gặp ai cũng toang toác cái mồm ra kể à?...

Không ngờ chính sự ngần ngại, không dám nói ra của Hiên đã làm khổ chính cô không biết bao nhiêu mà kể. Chỉ ít lâu sau, khi mà động mạch cổ của Hiên nổi rõ và giật giật tháy rõ, hai hàng lông mày của cô xoăn tít và nhất là khi mà cái bụng của
cô trở nên lùm lùm dưới tà áo cánh thì mọi lời đồn đoán dè bỉu mới bắt đầu rộ lên:
- Cái Hiên có thai, mày biết không?
- Thật á, mà với ai?
- Lại còn không thật, cái bụng bắt đầu thè lè ra rồi. có mày đui mới không nhín thấy. Còn với ai thì mày đi mà hỏi nó ấy.
- Vậy mà lâu nay nó cứ lên mặt giảng đạo đức với anh em, nào là “Chúng ta phải cố gắng sống sao cho xứng đáng với người ngoài mặt trận…”: nào là “Chiến tranh càng ác liệt, khó khăn càng nhiếu chúng ta càng cần phải cố gắng…”. Rõ xấu mặt…

- Cái Hiên nhà bà Dũng có mang, bà biết không?
- Bà Dũng nói con Hiên có mang với thằng Dũng, một đêm nọ thằng Dũng về được vài tiếng rồi đi ngay.
- Ôi dào! Bà ấy mót cháu quá nên che chở cho con dâu đó mà.
- Bà nói cũng phải, chứ nếu nó về thật phải ra đi vội vàng thì hôm sau bà ấy cũng đã khoe ầm lên cho cả làng biết rồi. Tội nghiệp , rồi lại phải nuôi đứa cháu tu hú thôi.
Nhiều, nhiều lắm… những chuyện như thế cả Hiên và bà Dũng đều biết. Thực tình những ngày đầu, với những lời đồn thổi, cô không mấy quan tâm, đúng ra là cô vẫn tỉnh táo. Cô tin rồi mọi người sẽ hiểu cô, tin cô. Hằng đêm cô vẫn tâm sự với đứa con trong bụng: “Rồi mọi người sẽ hiểu mẹ và sẽ tin con là con của bố Dũng chứ không phải của ai khác, phải không con?...”.

Nhưng mọi chuyện không còn chỉ là lời đồn thổi nữa và trở nên không chịu nổi khi Hiên bị đưa ra kiểm thảo trước chi bộ trước Đảng ủy ( cô là đảng ủy viên phụ trách bí thư đoàn xã từ ngày Dũng đi bộ đội). Cô đã trình bày một cách chân thật mọi chuyện trước đảng, nhưng không ai tin cô. Người ta cố bắt cô khai ra ai là cha đứa bé trong bụng. Người ta đã dùng những lời lẽ đao to búa lớn để chỉ trích cô. Hiên vừa đau khổ vừa căm giận và khinh bỉ. Đau khỏ vì bị hàm oan, căm giận và khinh bỉ vì trong những cuộc kiểm điểm ấy, những người đưa ra những câu hỏi hóc hiểm có tính dồn ép thậm chí nhục mạ cô lại là những kẻ mà trong thời gian Dũng vắng nhà đã không ít lần tim cách dụ dỗ ve vãn Hiên hòng “chấm mút một chút của chùa vắng chủ”. Những hành động đó đa phần là lén lút nhưng cũng có khi công khai dưới dạng những lời đùa cợt. Thậm chí có kẻ đã trắng trợn (dĩ nhiên cũng dưới hình thức đùa cợt, chớt nhả) :… “Gạo lưng chum dễ bớt, ai biết đó là đâu…em ơi!...”, hay “…hưởng thụ một chút cũng vẫn còn nguyên xi mà,,,”. Tất cả những kẻ đó đều là “đồng chí” của cô. Lúc ấy cô giữ chặt lòng mình nhưng cũng rất nhẹ nhàng uyển chuyển trong ứng xử từng trường hợp. cô nghĩ: “Chiến tranh kéo dài và khốc liệt khiến cho con người ta có những suy nghĩ những ham muốn tầm thường cũng là lẽ tự nhiên thôi. Rồi tất cả sẽ qua đi…”. Vậy mà bây giờ những kẻ đó lại có thể chà đạp dày xéo cô thật tàn nhẫn với sự hả hê khoái trá trong lòng, được ngụy trang bằng vẻ nghiêm trang , trịch thương trên mặt và sự đạo đức cao cả trong lời nói. “Đảng rất khoan dung độ lượng nhưng cũng rất nghiêm khắc với nhũng kẻ bôi xấu thanh danh của đảng…”; “ …trong lúc các chiến sĩ đang hy sinh đổ máu ngoài chiến trường thì ở hậu phương có những kẻ có những hành động làm ô danh người chiến sĩ…”; “…phải làm trong sạch hậu phương để làm yên tâm chjiam6 chiến sĩ ở ngoài mặt trận…”… Họ không tin cả những lời nói có tính chất làm chứng của mẹ chống cô
- Cô nói đêm hôm đó đồng chí Dũng về có ai làm chứng?
- Có mẹ tôi!
- Nhưng đêm ấy bà Dũng đang ở nhà bà Tiền thì làm sao biết đồng chí Dũng về.
- Anh ấy có sang nhà gì Tiền để gặp mẹ.
- Bà Tiền khai rằng đêm ấy không có ai vào nhà bà cả.

Đến đây thì Hiên im lặng, không ai điếc bằng kẻ không muốn nghe. Khi mà mẹ chồng cô không chỉ một lần lên Ủy ban, Dảng ủy hay đến tận nhà bí thư, chủ tịch khóc và thuật lại mọi chuyên hòng thanh minh cho cô. Nhưng người ta chỉ cười khẩy, họ cho rằng đó là sự cấu kết giữa mẹ chồng và nàng dâu hòng bao che cho cô vì sợ nếu cô bỏ đi thì sẽ không có ai chăm sóc tuổi già của bà cả, thì cô còn biết nói gì hơn… Vả lại, Dũng về chỉ có cô và mẹ chồng cô biết mà thôi, còn cái thai trong bụng cô là thật dưới bao nhiêu cặp mắt của mọi người. Rồi cô bị đưa ra khỏi đảng ủy… rồi kỷ luật khai trừ lưu đảng…

Nhiều đêm, tỉnh giấc gữa khuya, nghỉ đến những tủi nhục không đáng có mà mọi người đã làm cho mình, Hiên đã thầm kêu lên với chồng:
- Dũng ơi! Em khổ quá anh biết không?...
Có những lúc sự đau khổ vật vã vì những áp lực bên ngoài nặng nề đến mức tưởng như vượt quá sức chịu dưng của một con người, Hiên úp mặt vào lòng mẹ chồng, nước mắt lọt qua kẽ tay rớt xuống thấm ướt cả lòng bà:
- Mẹ ơi! Mẹ có tin con không?
Bà Dũng nhẹ nhàng vuốt tóc con dâu. Nước mắt bà cũng lặng lẽ chảy dài trên hai gò má đã bắt đầu nhăn nheo của tuổi hơn sáu mươi:

- Tin, mẹ tin con à! Cho dù mẹ không biết gì về đêm ấy thì mẹ vẫn tin con. Hưống hồ chính mẹ đã gặp thằng Dũng…
    Giọng bà bỗng thành ngậm ngùi:
- Chiến tranh là mọi người đều khổ nhưng khổ nhất vẫn là những người đàn bà. Vì ngoài việc phải ngoài việc phải cực khổ gánh vác lấy những công việc của người đàn ông khi họ ở nhà, rồi việc nước, việc làng… người đàn bà còn phải chịu đựng những nỗi dằn vặt khát khao khác. Ai biết những nỗi khổ ấy cho họ.

Bà đưa tay vuốt xuông bờ hông đã mây mẩy của Hiên, giọng bỗng trở nên gia diết:
- Cái chuyện đàn ông đàn bà nó khổ lắm. Người ta cả đời không biết chuyện ấy thì cũng không sao, nhưng đã biết rồi thì… Đừng nghĩ mẹ không biết trong lòng con ra sao khi mà có những đêm con họp hành ngoài xã về đã chín mười giờ đêm vẫn còn đổ ra xay cả hai thúng thóc, để rồi sau đó ngủ lịm đi trong mệt nhọc. Nhũng chuyện đó mẹ đã trải qua cả. Ngày bố thằng Dũng lên Điện Biên rồi không về nữa, lúc đó thằng Dũng mới hơn một tuổi, mẹ mới hai mốt hai hai. Những ngày tháng sau đó trong việc nuôi thằng Dũng thì không có gì, nó là đứa trẻ hay ăn chóng lớn, ít bệnh tật lai ngoan. Mọi chuyện là ở con đàn bà trong mẹ. Ngày ấy, mọi chuyện còn khắt khe hơn bây giờ nữa con ạ! Nhưng thói đời càng cấm đoán thì càng muốn thoát ra. Chuyện gì cũng vậy, ai cũng vậy thôi. Mẹ cũng chẳng hơn gì người khác. Ban ngày tuy là ra đường ít khi dám nhìn thẳng vào mặt đàn ông, nhưng dẫu sao cũng còn đỡ, vì còn có việc làm để khuây khỏa, quên đi, Đêm về mới thật khổ. Hình như con đàn bà trong mẹ lúc này mới bộc lộ hết sự ham hố ra để vò xé con người mẹ…Con có biết không: mảnh vườn này là kết quả hàng ngàn gánh đất của mẹ trong những đêm khao khát, thiếu vắng chồng, thèm muốn một người đàn ông…

Bà Dũng ngừng lại một chút rồ mớii nói tiếp, gọng càng trở nên âu yếm:
- Trong hoàn cảnh này, nói thật, nếu con có lỡ làng ra mẹ cũng sẵn lòng tha thứ, huống chi…
Hiên vùng ôm chặt lấy mẹ chồng, cô nức nở khóc…
Mấy ngày gần đây trong làng đã lao xao có tin đồn rằng đợt này có đến mấy cái giấy báo tử trong đó có Dũng, khiến cô và mẹ chồng khóc hết nước mắt. Tuy vậy họ vẫn mong manh hy vọng tin đồn là không đúng. Cho đến chiều nay khi người cán bộ chính sách của xã chính thức đền báo tin và bảo gia đình chuẩn bị để ngày mai xã đến làm lễ truy điệu cho liệt sĩ…

                                     3

Khi người cán bộ chính sách đọc đến câu:
-… Hồ Trung Dũng sinh năm 1953, hy sinh ngay… tháng…. Năm… tại…
Thì bất ngờ có tiếng thét lên như xé lòng:
- Kh…ông...!
Không phải là một mà là hai tiếng thét hòa làm một, của bà mẹ và của Hiên. Hai người đàn bà đau khổ này đã cùng đổ ập xuống chân bàn thờ đang nghi ngút khói hương…mọi ngưới ùa cả lại. Nhưng rồi ngay trước mắt mọi ngươi, một sự lạ đã xảy ra: Cái bụng mang thai tám tháng của Hiên cứ từ từ nhỏ dần.. nhỏ dần … nhỏ dần… cho đến khi nó như chưa từng to ra bao giờ…

Ngày Dũng hy sinh cũng là ngày anh về gặp mẹ và Hiên.