Tạp Cảm

Tiếng pháo và ngày tết

Thịt mỡ, dưa hành câu đối đỏ
Cây nêu, tràng pháo, bánh chưng xanh
Cứ thế mà suy thì có lẽ tiếng pháo gắn với người việt, với cái tết đã từ lâu lắm. Từ thượng cố người Việt chưa có pháo thì đã biết dùng tre nứa nguyên cây đố cho nổ trong các nghi lễ trừ tà. Từ khi phát minh ra thuốc nổ thì Trung Quóc,Việt Nam và có lẽ cả các nước châu Á đều coi pháo không chỉ là điều tất yếu phải có trong các nghi lễ quan trọng mà còn là tín hiệu báo tin vui của gia đình, của cộng đồng. Ngày xa xưa (cách đây mười bốn, mười lăm măm về trước) khi dân còn có quyền hưởng một thú vui nho nhỏ là đốt pháo khi xuân về thì ngày tết rộn rã lắm, khắp cả nông thôn thành thị, không kể kẻ giàu người nghèo…tất thảy đều có niềm vui khi tết đến. Nhưng rồi có lệnh cấm tiệt vì tốn kém, vì tai nạn…nhưng tôi nghĩ hình như không phải thế. mà có lẽ do tiếng pháo có tính chất trừ tà. Dẫu sao cũng chỉ những người dân nghèo là thiệt…
… Hình như những cái tết gần đây ở Bắc đã có tiếng pháo nổ nhiều, họ đúng chăng? họ sai chăng? tôi không biết. Nhưng tôi cho rằng đó là lòng dân vì tôi nghĩ rằng tiếng pháo là hồn tết Việt, là hồn tết của người dân nghèo đất Việt. Không phải không có pháo là không có tết nhưng không có tiếng pháo cái tết của người dân xứ này nghèo đi nhiều lắm. Thừ ngẫm xem pháo hoa đâu có phải là thứ pháo của người Việt, càng không phải thứ pháo của người nghèo. Mỗi năm tết đến phào hoa chỉ có ở các thành phố nơi tập trung đa số là những người giàu có, nghĩa là chỉ có những người giàu mới được hưởng thứ xa xỉ đó còn dân nghèo thì không. Như vậy vô tình hay cố ý người ta đã đào sâu thêm cái hố (vốn đã quá sâu) ngăn cách giữa kẻ giàu với người nghèo, giữa nông thôn và thành thị. Vả lại người Việt là cư dân lúa nước, quen với đời sống hướng nội chỉ những khi lễ tết mới có dịp được hướng ngoại, tiếng pháo là cao trào của sự hướng ngoại đó. Đám hỏi, cưới xin, xây cất… tiếng pháo báo hiệu niềm vui đên cho mọi người cùng vui chung. Vậy mà… Bao giờ được trở lại ngày xưa…

Mồng 3 tết Kỷ Sửu
Dương Sinh